Trong văn hóa thờ cúng ông, bà, cha, mẹ, thần, phật .... sau nhiều nghìn năm lịch sử đã trở thành nét đẹp tâm linh của người người Việt. Cũng từ trong văn hóa thờ cúng, các đồ đồng thờ cúng, đồ đồng phong thủy phục vụ cho công việc tâm linh cũng từ đó nở rộ với nhiều mẫu mã khác nhau, với nhiều loại hoa văn khác nhau từ đơn giản đến tỷ mỷ. Tuy nhiên tựu chung lại các hoa văn đều hướng đến điều hay ý đẹp, cầu phước lành cho người đã khuất cũng như cầu bình an, tốt đẹp cho con cháu hiện tại. Vậy trong đồ đồng, đồ thờ cúng của người Việt thường được sử dụng các loại hoa văn nào, những hoa văn đó có ý nghĩa gì? Cùng đồ đồng Tín Tâm tìm hiểu thêm về ý nghĩa các hoa văn trong đồ đồng đồ thờ cúng.
Các chất liệu cơ bản để chế tác đồ thờ cúng
Hiện nay đồ thờ cúng được các nghệ nhân chế tác từ ba nguyên liệu chính là Đồng, Gỗ, Gốm sứ. Mỗi chất liệu trên đều mang những vẻ đẹp riêng và có giá thành khác nhau. Tùy thuộc và tính phong thủy, tùy vào mục đích sử dụng, ngân sách chi phí để gia chủ lựa trọn sao cho phù hợp với gia đình với ý nghĩa, phù hợp phong thủy nhưng vẫn mang đầy ý nghĩa tâm linh.
Đồ Thờ Bàng Đồng: Đồ thờ bàng đồng là đồ thờ được chế tác từ đồng Cát Tút, Đồng Đỏ, Đồng Thau mang vẻ đẹp sang trọng đẳng cấp và có giá trị truyền đời nhiều thế hệ. Do có đầu vào nguyên liệu cao nên giá thành của đồ đồng thờ cúng cũng cao hơn hẳn so với các nguyên liệu khác. Chưa kể đồ đồng còn có nhiều công đoạn chế tác khác nhau và có nhiều cách chạm khảm khác nhau làm tăng tính thẩm mỹ cũng như giá trị sử dụng lâu dài cho sản phẩm.
Để giữ đồ đồng đồ thờ được sử dụng trong thời gian dài, người nghệ nhân đã sử dụng các phương pháp khác nhau giúp bề mặt đồ đồng, đồ thờ cúng được bảo vệ tốt hơn, tránh ô xi hóa theo thời gian. Trong đó các phương pháp như giát vàng, hun giả cổ, dội màu giả cổ, mạ vàng bề mặt....
Đồ Thờ bằng Gỗ
Đồ thờ bằng gỗ cũng là loại đồ được coi là có giá trị kinh tế cao tùy thuộc vào nguyên liệu gỗ là loại gì và được chế tác, chạm khảm như thế nào để cho ra các sản phẩm đúng theo ý nghĩa giá trị nghệ thuật của các nghệ nhân muốn gửi gắm vào đó.
Đồ Thờ Bằng Gỗ có nhược điểm là bị mối mọt theo thời gian, nứt, cong làm mất tính thẩm mỹ sau nhiều năm sử dụng. Không phải loại gỗ nào cũng dùng để chế tác đồ thờ cúng, nguyên liệu và chất lượng gỗ chính là cản trở lớn đối với việc làm đồ thờ cúng.
Đồ thờ bằng Gỗm Sứ
Đồ thờ làm bằng gốm sứ là đồ thờ được sử dụng rộng rãi nhất trong ba nguyên liệu chính. Đồ thờ bằng gốm sứ có nguồn gốc từ nhiều thế kỷ trước, với giá trị sử dụng nhiều năm, truyền từ đời này qua đời khác, bền đẹp, mẫu mã bát mắt, giá thành phù hợp với nhiều phân khúc sử dụng cũng như nhiều tầng lớp trong xã hội.
Điểm yếu của đồ gốm sứ là giòn và dễ vỡ, nên trong quá trình sử dụng cần cẩn thận, giá trị của các đồ gốm sứ phụ thuộc vào các lớp men phủ bên ngoài. Lớp men tốt thì đồ gốm sứ luôn có giá trị sử dụng lâu dài, và không bị xuống màu, càng dung giá trị càng cao. Ngược lại nếu lớp men không tốt, đồ gốm sứ bị xuống màu và không có nhiều giá trị về kinh tế khi đồ đã cũ hỏng.
Đồ thờ cúng có nhiều hòa tiết và các họa tiết đều có ý nghĩa khác nhau
Đồ thờ cúng có những họa tiết như thế nào, các họa tiết đó có ý nghĩa gì khi sử dụng, đó là câu hỏi và là băn khoăn của nhiều người khi sử dụng đồ thờ cúng.
Họa tiết Hoa Sen
Hoa sen là là loài hoa gần gũi nhưng không kém phầm thanh cao, ý nghĩa của hoa sen trong tâm thức người Việt là biểu tượng của sự thuần khiết, trong sáng. Sen còn được coi là quốc hoa của người Việt Nam, tượng trưng cho khí phách, bản sắc tâm hồn người Việt.
Hoa Sen được trang trí phổ biến trên nhiều sản phẩm cũng như trên nhiều kiến trúc khác nhau không riêng gì đồ Thờ Cúng, đồ thủ công mỹ nghệ.
Hoa sen còn được coi là bát bửu của đạo phật. Biểu tượng cho nơi tọa lạc thiêng liêng của đức Phật. Từ củ sen hạt sen đều mang ý nghĩa riêng biệt. Ý nghĩa thâm sâu nhất của Hoa Sen đó là sự tĩnh lặng trong tâm hôn, vẻ đẹp giản dị mà tao nhã toát lên từ tâm. Hoa sen được phật lựa trọn với năm yếu tố thuần khiết, vô nhiễm, thanh lọc, thùy mị của mùi hương, kiên nhẫn. Nhìn thấy sen người ta thường liên tưởng ngay đến chốn đền chùa thanh tịnh, linh thiêng.
Ngày nay Sen được xuất hiện trên các vỏ bao đựng nhang, chạm trổ hoa văn trên các bàn thờ. Họa tiết hoa sen trong đồ đồng được thể hiện nhiều nhất ở mâm bồng chữ phúc hoa sen. Cùng với rồng phượng Mâm bồng hoa sen được đi vào nét tâm linh của người Việt.
Họa tiết rồng phượng
Trong văn hóa phương đông, hình ảnh Rồng Phượng tượng trưng cho sự tôn nghiêm, lòng thành kính, sự biết ơn tôn trọng đối với những bậc tiền nhân. Hình tượng Rồng Phượng cũng được xuất hiện tại những nơi thờ tự, linh thiêng của trời đất.
Rồng: Biểu tượng cho sức mạnh lớn nhất, là loài vật đứng đầu trong tứ linh phong thủy Việt Nam.
Phượng Hoàng: Chim Phụng: Là Linh vật đứng thứ 2 trong tứ linh phong thủy. Đây được coi là vua của các loài có cánh. Phượng Hoàng tựng trưng cho sự đúng đắn, đức hạnh, bổn phận, trách nhiệm, sự tin cậy.
Rồng Phượng được coi là biểu tượng của mọi sự tốt lành, là những con vật được xuất hiện lâu đời, có truyền thống đặc biệt Trong Văn hóa Phương Đông. Cặp rồng Phượng hòa hợp với nhau tượng trưng cho Vua Và Hoàng Hậu của một nước.
Rồng Phượng biểu tượng cho sự hài hòa âm dương, biểu trưng cho hôn nhân viên mãn, hạnh phúc, chung thủy, sự tương sinh, tương hỗ, bổ trợ cho nhau.
Trong đỉnh đồng thờ cúng thì họa tiết song long chầu nguyệt được sử dụng nhiều. Dong long chầu nguyệt hay còn gọi là lưỡng long chầu nguyệt, Rồng Chầu Mặt Nguyệt,. là hình tượng hai con rồng uốn lượn đối diện nhau, đối diện nhau, đối xứng qua mặt nguyệt ở giữa . Biểu tượng này có thể kết howjpj với hoa văn như vân mây, hoa sen... nhưng chi tiết chính vẫn là đôi rồng và mặt nguyeetetj.
Họa tiết Ngũ Phúc
Trong tiếng hán chữ Phúc và con Dơi đồng âm với nhau. Vì vậy người ta tin rằng dơi sẽ mang đến trường thịnh, thành công.
Theo nghĩa của từ Ngũ (là 5) Phúc là hạnh phúc tràn đầy. Ngũ phúc đại diện cho 5 điều mong ước của con người. Tùy theo góc độ và lĩnh vực, ngũ phúc sẽ được hiểu khác nhau. Mỗi điều ước nguyện có một ý riêng nhưng khi chúng hợp lại mang đến những ý nghĩa vô cùng tốt đẹp. Một biểu tượng cho cuộc sống trọn vẹn hạnh phúc, bình dị và an yên, những điều tốt đẹp nhất mỗi người đều hy vọng.
Theo không tử Ngũ Phúc Gồm.
Trường Thọ - Sống lâu
Phú Quý - Có địa vị giàu có
Khang Ninh - Mạnh khỏe
Hiểu đức - Lương thiện, nhân hậu, Bình Tĩnh
Thiện chung - Sống yên ổn
Khi du nhập vào Việt Nam ngũ phúc được hiểu là:
Phúc: Sự tốt đẹp, cuộc sống viên mãn
Lộc: Sự đền đáp, thành quả xứng đáng với công lao mình bỏ ra. tài lộc dồi dào.
Thọ: Sống lâu dài, có tuổi thọ cao
Khang: Cuộc sống liên lành khỏe mạnh
Ninh: Chỉ sự ổn định và Bình yên
Trong phong thủy dơi biểu trưng cho sự may mắn tiền tài. Hình ảnh họa tiết 2 dơi, 5 dơi cùng các chi tiết khác được trang trí đều có ý nghĩa khác nhau.
Hai dơi đi liền nhau với hai cánh dang rộng khép thành hình trờn biểu tượng cho sự may mắn nhân đôi.
Biểu tượng 5 con Dơi với chữ vạn và chữ thọ là sự kết hợp mang ý nghĩa cầu mong cuộc sống trường thọ tràn đầy tài lộc và niềm vui.
Hình ảnh Dơi dang rộng đôi cánh miệng ngậm đồng xu có mang ý nghĩa dẫn phúc và chiêu tài kim tiền
Hình ảnh Dơi ngậm chiếc Khánh Đá - Phúc Khánh làm tăng thêm sự sung túc may mắn.
Hình ảnh Dơi ngậm chữ Thọ hay ngậm hoa Cúc biểu trưng cho ý nghĩa sức khỏa và trường Thọ.
Họa Tiết Hoa Sòi
Họa tiết hoa sòi trong truyền thống phương Đông được coi là biểu tượng của sự phồng thịnh, tài lộc và thành công. Hoa sòi được tượng trưng cho sự nở rộ, sự thịnh vượng và sự phát triển. Hình ảnh hoa sòi được đại diện cho sự tươi mới rực rỡ, uyển chuyển trong những chí tiết mềm mại.
Hoa sòi thường được liên kết với vị thần hoa đăng Quan Âm. Đây là biểu tượng cho tấm lòng từ bi bồ tát. Sự hiện diện của hoa văn hoa Sòi trên các bộ đỉnh đồng thờ cúng mang ý nghĩa yên bình, an lành cho gia chủ. Nó thể hiện sự phát triển, tài lộc, công danh, truyền tải tinh thần hòa hợp từ bi của văn hóa Á Đông.
Đồ thờ cúng Hoa Sòi kết hợp với các hoa văn khác như chữ Phúc, Chữ Vạn, Chữ Thọ, Dơi tiền, thể hiện mong ước cuộc sống tốt lành, may mắn.
Họa tiết tứ linh
Tứ Linh hay còn gọi là Long Lân Quy Phụng trong phong thủy tứ linh được sử dụng phổ biến trong nhiều kiến trức, nội thất thể hiện giá trị cao.
Trong phong thủy tứ linh: Hội tự là Thanh Long - Bạch Hổ - Chu Tước - Huyền Vũ ( Rồng Xanh - Hổ Trắng - Chim Công - Rùa Đen")
Thanh Long - Rồng Xanh : Con vật đứng đầu từ linh mang ý nghĩa trừ thị phi, thúc đẩy con đường công danh, sự nghiệp thành công, tránh tiểu nhân phá hại.
Bạch Hổ.- Hổ Trắng: Tương tự như kỳ lân, bạch hổ là linh vật linh thiêng báo hiệu điều tốt lành, biểu tượng cao quý, chế ngự hung thần, phá giải tà khí. nhiệm vụ bảo vệ gia chủ.
Chu Tước - Chu Điều - Chim Công - Phượng Hoàng: Là biểu tượng cho sự tốt đẹo đường làm ăn, phát đặt thăng tiến, tránh được điều xui trong công việc, cuộc sống.
Huyền Vũ - Rùa Đen: Pha giải sát khí, những điều bất lợi cho gia chủ.
Tứ linh còn được biết đến là bốn loài vật: Long Lân Quy Phụng tượng trưng cho 4 nguyên tố trong tự nhiên nước, đất, lửa, gió. Mỗi loài đại diện cho các chòm sao chiếu mệnh.
Rồng: Là linh vật đứng đầu trong tứ linh, mang quyền lực tối cao. Rồng tượng trưng cho dòng dõi vua chúa quý tộc cao quý, đại diện cho nguồn nước, sức sống mãnh liệt, sinh sôi thuận lợi.
Lân - Nghê: Là linh vật đứng thứ 2 sau rồng. Lân tượng trưng cho điều lành, thịnh vượng thái bình. Nên vào dịp năm mới hoặc khai trương cửa hàng người ta thường tổ chức múa Lân. Lân còn được gọi là con vật chuyên làm việc thiện. Lân thường là con cái, kỳ là con đực nên loài vật này gọi chung là kỳ lân.
Lân là linh vật con người tưởng tượng ra. Lân là sự kết hợ hình tượng Long Mã thể hiện sự tung hoành của đấng nam ninh, trí tại bốn phương, cho thời gian và không gian.
Quy - Rùa
Trong số tứ linh Quy là loài linh vật có thật trong tư nhiên. Rùa có tuổi thọ cao, khả năng sống lâu, khả năng sống trong thời gian dài không cần thức ăn. Rùa có tinh thần thanh cao, thoát tục, linh thiêng.
Rùa xuất hiện trong nhiều tryền thuyết cổ tích từ thời An Dương Vương, trong chùa Linh Ứng, Rùa đội bia từ 1126 đến thế kỷ 15 , trong các chùa xuất hiện hình tượng rùa đội chim hạc.
Phụng - Phượng Hoàng
Phụng bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa được biết đến là loài chim đẹp nhất. Phụng đại diện cho vẻ đẹp cao quý, sức mạnh huyền bì, đức hạnh duyên dáng thanh nhã. Phụng đại diện cho hoàng Hậu, cùng với rồng đại diện cho Vua.
Phụng là linh vật truyền thuyết được miêu tả có đầu Gà, mỏ diều Hâu, vảy cá Chép. Biểu trưng cho sự thịnh vượng, cao quý, quyền lực.
Họa Tiết Dơi Tiền
Hình ảnh Dơi Ngậm Tiền có ý nghĩa may mắn và tài lộc tràn đầy.
Tương truyền rằng, nếu gia chủ có dơi bay vào làm tổ thì đó là điềm báo lành, sự may mắn, tài lộc vào nhà. Hình ảnh Dơi ngậm đồng tiền cúng mang ý nghĩa tương tự sẽ giúp gia chủ chiêu tài kim tiền, dẫn phúc đức vào nhà.
Họa tiết chữ vạn
Chữ vạn mang ý nghĩa may nắm, vạn là vạn vật tốt lành.
Họa tiết chữ vạn có nghĩa ý "ánh sáng mặt trời" " soi đường thành công" là dòng nước đang chả sựu hanh thông máy mắn, là ánh chớp đêm ngày là may mắn. Chữ vạn trong tiếng phạn "Sanskrit" còn là đấu hiệu của biểu tượng cho sức mạnh công đức của phật và chư bồ tát gia trì và gia hộ cho mọi người.
Họa tiết chũ Thọ
Chữ thọ trong tiếng hán có nghĩa là sống Lâu, sống thọ để hưởng phúc là ước mơ của cả nhân loại. Chữ thọ được viết cách điệu khi ứng dụng vào các sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ trang phục, hoa văn trang chí...
Các đường nét chữ Thọ không quá phức tạp, mà rất thanh mảnh. gồm 14 nét được xếp vào bộ sĩ gồm 5 chữ cấu thành.
Bộ sĩ được xếp đầu tiên. Sĩ có nghĩa là sự hiểu biết, tư duy học rộng, sĩ cũng có nghĩa là học trờ. Như vậy ý nghĩa chữ thọ không chỉ là sống lâu mà còn phải hiểu biết.
Chữ Nhị: Nghĩa đen là 2. nghĩa rộng là đối tác, bạn bè mối quan hệ. Như vậy để sống đúng với ý nghĩa chữ thọ ngoài sống lâu còn phải có người thân, bạn bè, hàng xóm. các mối quan hệ xã hội.
Chữ Công: Công nghĩa là vận động. Con người muốn sống lâu phải vận động, làm việc bằng chân tay hoặc tập thể dục, vận động vừa với sức lực của mình. Chữ công trong chữ thọ với us nghĩa sống thọ nhưng sức khỏe phải tốt, vận động được. Sống thọ và sống khỏe chứ không phải sống thọ nhưng bệnh tật và nằm bất động.
Chữ Khẩu: nghĩa là cái Miệng. Chữ khẩu trong chữ thọ có ý nghĩa rất trừu tượng, nhưng có thể hiểu là khả năng giao tiếp, người sống thọ nhưng cũng cần khả năng giao tiếp và luôn nói lời hay ý đẹp với mọi người.
Trên đây là những điều chia sẻ của tiệm đồ đồng Tín Tâm về ý nghĩa của các họa tiết, ý nghĩa của các hoa văn trên đồ đồng, đồ thờ cúng. Quý gia chủ hiểu và có thể tự lựa trọn cho mình hoa văn nào phù hợp và sử dụng trong việc thờ cúng, cũng như trong bài trí các đồ trang trí theo sở thích.
Tiệm đồ đồng Tín Tâm
